Özet

Türkçeye anlatım gücü ve kıvraklığı kazandıran, anlatılanları kısa yoldan aktarmayı sağlayarak gereksiz tekrarları önleyen, aktarılmak istenilen düşüncenin iletilmesinde kolaylık sağlayan ve sözdizimsel olarak tümceleri akıcı, kolay biçimde birbirine bağlayan fiilimsiler kullanım yoğunluğu açısından Türkçede önemli bir yer tutmaktadır.

Projenin amacı, Türkiye Türkçesinde farklı dilbilgisi terimleriyle karşılansa da genelde tüm araştırmacıların üzerinde uzlaştıkları isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil olarak kavramlaştırılan fiilimsi/eylemsi kategorisinde yer alan dilbilgisel yapıları, derlem dilbilimin ilke ve yöntemleriyle oluşturulmuş 35 milyon (+/-) sözcükbirim içeren bir derlemden biçimsel ve işlevsel nitelikleri ile diğer dilbilgisel görünümleri açısından bütüncül olarak araştırma konusu yapmaktır.

Bu çerçevede projenin amacını, fiilimsilerin morfolojik yapılarını, bu morfolojik yapılardan kaynağını alan işlevlerini, bunlara bağlı olarak fiilimsilerin ana dili ve yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde önceliklerini, bu önceliklere bağlı olarak da fiilimsilerin eşdeğerliliklerini, tabakalara (metin türleri vb.) göre dağılımlarını, dizgesel etiketlerini ve deyim/kalıp ifadelerde kullanımlarını belirlemek şeklinde açıklayabiliriz.

Bu anlamda projenin araştırma soruları ise şu şekilde sıralayabiliriz:

  • 1. Fiilimsilerin morfolojik yapı özellikleri nasıldır?
  • 2. Fiilimsi yapılarının işlevsel nitelikleri nelerdir?
  • 3. Ana dili ve yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde öncelikli fiilimsi kullanımlarının yapı ve işlevleri nelerdir?
  • 4. Fiilimsilerin işleve bağlı olarak eşdeğerlilikleri nasıldır?
  • 5. Tabakalara göre (metin türleri vb.) fiilimsilerin dağılımları nasıldır?
  • 6. Fiilimsilerin dizgesel etiketleri ve deyim/kalıp ifadelerde kullanımları nasıldır?

Yukarıda sıralanan araştırma soruları çerçevesinde araştırma konusu yapılan fiilimsilerin 35 milyon (+/-) sözcükbirim içeren bir derlemden araştırılması, biçimbirimsel çözümlemeler, sıklık dizinleri, sözbiçimler, bağlam içi anahtar sözcük gösterimi ya da bağımlı dizinler, birliktelik kullanımları ve eşdizimlilikler, tanık/örnek dizgeler, sözlükbirimsel veri ve istatistik uygulamalar gibi görünümleri de beraberinde barındırır (Özkan 2013).

Şimdiye kadar fiilimsiler üzerine yürütülmüş olan çalışmalara göz attığımızda (bk. Literatür Özeti) yapılan çalışmaların ya Türkçenin belirli bir kullanım alanını kapsadığını ya da sınırlı metin arşivleri aracılığıyla fiilimsilerin birtakım özelliklerini ortaya koymaya çalıştığını gözlemleriz. Ulaşılmak istenen hedefler ve beklenen çıktıların sağlayacağı katkılar açısından bu projeyle, Türkiye Türkçesinde fiilimsilerin yukarıda sıralanan araştırma soruları çerçevesinde, Türkiye Türkçesini temsil gücü yüksek bir derlem aracılığıyla değerlendirilecek olması çalışmanın özgünlüğü açısından önemlidir. Öte yandan projeyle Türk lehçeleri üzerine yürütülen çok sayıda karşılaştırmalı çalışmada kullanılacak olan Türkiye Türkçesinin bütüncül bir fiilimsi topografyası ortaya koyulmuş olacaktır. Yine, araştırma sorularına bağlı olarak ortaya koyulan sonuçlar, Türkçenin öğretiminde kullanılacak olan önemli veri setleri olarak literatürde yerini alacaktır. Projeyle ulaşılacak olan çıktılar, dilbilimsel çalışmaların tüm alanlarında, hatta makineli çeviri gibi bilişim teknolojileri ile dilbilimim birleştiği alanlarda bile, işlenmiş ve yapılandırılmış veri setleri olarak kullanılma potansiyeline sahiptir.

Ayrıca proje yöntembilimsel anlamda dil çalışmaları paralelinde farklı yaklaşımlar sunmaktadır. Türkçe üzerine yürütülecek olan devam çalışmalarında bu projenin ortaya koyduğu yöntem ve sonuçlar bu anlamda alana önemli katkılar sağlayacaktır.

Proje Takvimi :

Başlangıç Tarihi : 01/12/2014

Bitiş Tarihi : 01/06/2017





Project Summary

Verbal is an important concept in Turkish with its usage frequency in that it gives power for expressions; provides a short way to transmit messages; prevents unnecessary repetitions and connects the sentences in fluent ways.

The aim of the project is to search the verbal which has been named with different grammatical names and which have been put into categories as gerund, participles, and verbal adverbs via the corpus. The corpus (including approximately 35 million entries) has been built up in line with the principles of corpus linguistics. The verbal is going to be examined according to syntactic and functional qualities.

On this aspect, the aim of the project can be explained as to identify the morphological structures of verbal; the specific uses of this morphological structures; the importance of verbal in teaching Turkish as both native and foreign language; the distributions of them into strata (different text types etc.); their systematic labels and their use in idioms/patterns.

The research questions of the study are as follows:

  • 1. How are the morphological structures of verbal presented?
  • 2. What are the functional properties of verbal structures?
  • 3. What are the priorities in functional and structural uses of verbal in terms of teaching Turkish as both native and foreign language?
  • 4. How are the equivalents of verbal regarding the functions?
  • 5. How are the distributions of verbal in line with strata (text types etc.)?
  • 6. How are the uses of verbal in systematic labels and idioms/patterns?

The verbal, retrieved from corpus (approximately 35 million words), includes the study of morphemic analyses, frequency lists, word styles, showing the key words in context or dependent structures, collocation uses, evidence-sample sequences, lexicographic data, and statistical applications (Özkan 2013).

When the studies on verbal, which have been conducted so far (see Literature view), are examined, it can be said that the studies include a definite part of Turkish or tries to attach importance to verbal via limited text archives. With its targets and with its expected contributions, the project is authentic with its corpus which can lead to a detailed analysis of the research questions. On the other hand, a total verbal topography, which can be used in many comparative studies with Turkish dialects, is going to be presented. Furthermore, the results are going to be important for literature of teaching Turkish studies. Last but not least, the obtained outcomes have the potential to be used in machine based translation (which combines information technologies and linguistics).

Also, the project presents different methodological approaches. Therefore, this study is expected to have important contributions in Turkish with its methodology and results.

Bu proje TÜBİTAK SOBAG - 1001 - Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı çerçevesinde desteklenmektedir.
Proje No:114R033