Konu ve Kapsam

Fiilimsilerle ilgili Türkçe dilbilgisi kaynaklarında üzerinde ortaklaşılan noktalar, fiilimsilerin Türkçeye anlatım gücü ve kıvraklığı kazandırması, anlatılacakları kısa yoldan aktarmayı sağlayarak gereksiz tekrarları önlemesi ve aktarılmak istenilen düşüncenin iletilmesinde kolaylık sağlamasının yanında sözdizimsel olarak tümceleri akıcı ve kolay biçimde birbirine bağlamalarıdır. Söz konusu kaynakların temelde fiilimsilerin bahsi geçen özelliklerinde ortaklaşmalarına karşın Türkiye Türkçesini konu alan dilbilgisi kaynaklarında (Atabay vd. 1981; Banguoğlu 2000; Delice 2003; Deniz Yılmaz 2009; Dizdaroğlu 1976; Ergin 1997; Gencan 2001; Göğüş 1969; Hatipoğlu 1972; Karahan 1994, 1999, 2000; Koç 1996; Korkmaz 1992, 1996, 2003; Özkan ve Sevinçli 2009; Savran 1999; Sezer 1993; Şimşek 1987; Üstünova 2002; Zülfikar 1995) fiilimsilerle kurulu cümle yapıları üzerine ayrıca durulduğu görülür.

Bakış açısını Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi anlayışından alan kaynakların bazıları (Aksan 1999; Aydın 1996; Delice; 2003; Kıran 1979; Koç 1996; Sezer 1993 vb.) fiilimsilerin birleşik cümle ya da girişik bileşik cümle oluşturdukları üzerinde dururken; bazı kaynaklar (Atabay vd. 1981; Dizdaroğlu 1976; Karahan 1995; Korkmaz 1992, 1996, 2003; Savran 1999; Üstünova 2002; Zülfikar 1995 vb.) ise bu durumun Türkçenin yapısına aykırı olduğunu, böyle bir çözümlemenin derin yapı çözümlemelerinde görülebileceğini ve söz konusu tümce yapısının basit tümce sayılması gerektiğini dile getirmişlerdir. Araştırma sonucunda ortaya koyulacak olan bütüncül betimleme, söz konusu tartışmaların gerçek zamanlı veri setlerine dayalı bir platformda gerçekleşmesine olanak sağlayacaktır. Öte yandan araştırmanın ana çerçevesi ilgili tartışmaların uzağında olmakla birlikte fiilimsilerin yapı ve işlev özelliklerini konu almaktadır.

Araştırmanın ana çerçevesini/sınırlarını fiilimsilerin morfolojik yapıları, bu morfolojik yapılardan kaynağını alan işlevler ve bu morfolojik ve işlevsel niteliklerinden kaynağını alan fiilimsilerin ana dili ve yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde öncelikleri ile bu önceliklere bağlı olarak da fiilimsilerin eşdeğerlilikleri, tabakalara (metin türleri vb.) göre dağılımları, dizgesel etiketleri ve deyim/kalıp ifadelerde kullanımları oluşturmaktadır. Araştırmayla ortaya koyulacak olan veri setleri aracılığıyla yapılacak betimlemeler Türkiye Türkçesini temsil gücü yüksek bir derlem üzerinden elde edilecek ve bu veriler ışığında fiilimsilerin görünümleri belirlenmeye çalışılacaktır.

Bu çerçevede birbiriyle bütünleşik olarak değerlendirilmesi gereken araştırma soruları şunlardır:

• 1. Fiilimsilerin morfolojik yapı özellikleri nasıldır?
• 2. Fiilimsi yapılarının işlevsel nitelikleri nelerdir?
• 3. Ana dili ve yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde öncelikli fiilimsi kullanımlarının yapı ve işlevleri nelerdir?
• 4. Fiilimsilerin işleve bağlı olarak eşdeğerlilikleri nasıldır?
• 5. Tabakalara göre (metin türleri vb.) fiilimsilerin dağılımları nasıldır?
• 6. Fiilimsilerin dizgesel etiketleri ve deyim/kalıp ifadelerde kullanımları nasıldır?

Yukarıda sıralanan araştırma soruları çerçevesinde derlemlerin yapılandırmasına bağlı olarak söz konusu fiilimsi yapılarının bir derlemden çıkarımı beraberinde: biçimbirimsel çözümlemeler, sıklık dizinleri, sözbiçimler, bağlam içi anahtar sözcük gösterimi ya da bağımlı dizinler, birliktelik kullanımları ve eşdizimlilikler, tanık/örnek dizgeler, sözlükbirimsel veri ve istatistik uygulamalar gibi görünümleri barındırır (Özkan 2013). Söz konusu görünümlere "derlemlerden elde edilebilen standart veri setleri" demek bu anlamda yanlış olmaz. Bu bağlamda tüm araştırma soruları veri setleri halinde raporlanabilir bir niteliğe sahiptir. Söz konusu raporlamalar birbiriyle bütünleşik, biri diğerinin öncülü biçimindedir. Araştırma soruları temelinde düşünüldüğünde (Ayrıntılar için bk. Yöntem Bölümü) ortaya koyulan veri setleri morfolojik yapıdan kaynağı alan ve önceliklerin belirlendiği, bu önceliklerin dağılımları ve işlevlerinin ortaya koyulacağı bir niteliğe sahiptir.