Amaç

Projenin amacı, yeni, özgün ve gerçek yaşam temelli bir okul sözlüğünü eğitim/öğretim materyali olarak ortaya koymaktır. Bu amaçla, ilkokuldan başlayarak liseye kadarki dönemde çocukların karşılaşabilecekleri MEB onaylı ve kullanımda olan ders kitapları, çocuk edebiyatı ürünleri, süreli çocuk yayınları vb. doğal dil ortamlarına ait metinlerin yer aldığı özel amaçlı bir derlem (corpus) ve bu derlem üzerinden projenin ana hedefi olan Gerçek Yaşam Temelli Okul Sözlüğü oluşturulacaktır.

Derlem dilbilim (corpus linguistics), bilindiği gibi özellikle sözlükbilim (lexicography) çalışmalarında, dilin doğal kullanım ortamlarından seçilmiş metinler aracılığıyla gerçek zamanlı ve deneysel çıktılar sunabilen bir disiplindir. Bu niteliğiyle, ilgili disiplin çağrı metninde de belirtildiği üzere yeni, özgün ve gerçek yaşam temelli bir okul sözlüğünün oluşturulmasında en uygun ve güncel olanakları araştırmacılara sunma gücüne sahiptir. 

Projede uygulanacak yöntemle koşut olarak ulaşılması beklenen hedef, eğitim/öğretim materyali olarak bilişim teknolojileri temelli gerçek yaşam temelli okul sözlüğü oluşturmaktır. Alanyazında derlem tabanlı bir okul sözlüğünün eksikliği ve hali hazırda var olan sözlüklerin ana dil kullanıcılarının sezgilerine dayalı sözlük girdilerini içeriyor olması söz konusu sözlüklerin deneysellikten uzak bir yaklaşımla hazırlandığı anlamına gelmektedir. Bu çerçevede, çağrı programının amaç ve hedefleriyle tümüyle örtüşen Gerçek Yaşam Temelli Okul Sözlüğü (GYTOS) bir eğitim/öğretim materyali olarak bugüne kadar eksikliği hissedilen önemli bir ihtiyacı karşılama özelliğine sahiptir.

Proje, Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinde (TYÇ) belirtilen yetkinliklerin geliştirilmesinde tüm eğitim/öğretim ortamlarında formel ve informel öğrenmeye yönelik bir araştırma projesi olma niteliğindedir. Projenin temel araştırma sorusu, Okul çağındaki çocukların (öğrencilerin) karşı karşıya kaldıkları dilsel ortamların söz varlığı nasıldır? biçiminde ifade edilebilir. Kendisi başlı başına bir AR-GE boyutuna sahip olan sözlükbilim uygulamaları temelinde okul çağı çocuklarının karşılaştıkları doğal dil ortamlarına ait söz varlığı bir derlem üzerinden deneysel olarak da test edilecektir.

Çağrı metninde yer alan amaç ve hedeflerle koşut olarak projenin sağlayacağı katkılar şu şekilde sıralanabilir: 

1. Çağrı metninin amaç ve hedefleri göz önüne alındığında, oluşturulacak özel amaçlı derlemde yer alacak ders kitapları MEB tarafından onaylanmış var olan eğitim/öğretim materyallerinin söz varlığı açısından mevcut durumunun belirlenmesinde kullanılacaktır. Öte yandan öğrencilerin karşı karşıya kaldıkları diğer doğal dil ortamları da (çocuk edebiyatı metinleri, süreli çocuk yayınları vb.) TYÇ’de belirtilen yetkinliklerin hayata geçirilmesinde gerçek zamanlı ve deneysel olarak ortaya koyulacaktır. “Gerçek Yaşam Temelli Okul Sözlüğü” uygulanan yöntem gereği deneysel sonuçlar içerecektir. Bu anlamda, GYTOS’yu, MEB tarafından eğitim/öğretim programlarında yer alan sınırlılıkların ötesinde, en önemli yaşam becerisi olan öğrencilerin dil gelişimine doğrudan katkı sağlayacak bütüncül ve kapsayıcı bir çalışma olarak değerlendirmek mümkündür. [Çağrı Metni 1. ve 2. Amaç ve Hedef]

Bu amaç doğrultusunda ulaşılmak istenen hedef için; 

  1. Türk Çocuk Yazını Özel Alan Derlemi (http://turkcederlem.mersin.edu.tr/cocuk) söz varlığı unsurları açısından derlem dilbilim yöntem ve uygulamalarıyla sözlükbirimleştirme aşaması için hazır durumdadır. Söz konusu Türk Çocuk Yazını Özel Alan Derlemi 2015 yılında 112K479 proje numarasıyla Tübitak - Sobag - 1001 Ulusal Arge Projesi olarak bu projeyi öneren araştırmacının yürütücülüğünde tamamlanmıştır. 
  2. Öte yandan, MEB onaylı ders kitapları erişilebilir ve oluşturulacak olan GYTOS derlemine kolayca eklenebilir metinler olarak bu derlemde yerini alabilecektir.
  3. Proje başlangıç aşamasında bir yandan GYTOS derlemi oluşturulurken diğer taraftan başlangıç aşamasında odak grup görüşmesiyle sözlükbilim/dilbilim uzmanları ve öğretmenlerle görüşülerek bir ihtiyaç/durum analizi yapılacaktır. Bu ihtiyaç/durum analizinin oluşturulacak olan GYTOS’nin deneyselliğine önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Bu aşama için belirlenen süre proje başlangıcı itibariyle 1 (bir) aydır. Projenin 12. ayında öğretmen, öğrenci ve sözlükbilim/dilbilim uzmanlarına uygulanacak anketlerden elde edilen dönütlerle GYTOS’de düzeltme ve düzenlemeler yapılacak, aynı anket çalışması projenin 22. ayında tekrarlanarak GYTOS’nin paydaşı olan kullanıcıların aktif katılımıyla ayrıntılı deneysel sonuçlara dayalı bir sözlük oluşturulmuş olacaktır. Bu anlamda proje ekibinde yer alan uzmanlar (eğitim bilimleri, çocuk gelişimi, Türk dili ve sözlükbilim/dilbilim uzmanları) çalışmanın ortaya koyulabilmesinde önemli katkılar sağlayacaktır (bk. Yöntem Bölümü).
  4. Yine MEB onaylı ders kitaplarında GYTOS’de sözlük madde başı olabilecek söz varlığı öncelikli olarak her ders kitabı için 3 alan öğretmeninin görüşleri alınarak basit uyum indeksi hesaplamalarıyla söz varlığı unsuruları belirlenecektir. Bunun yanı sıra derlem sözlükbirimleştirileceğinden (madde başları derlem üzerinden belirleneceğinden) basit uyum indeksi hesaplamalarından elde edilen söz varlığı unsurları ile derlemden elde edilen söz varlığı unsurları madde başı olarak yapılandırılacaktır (bk. Yöntem Bölümü).

Bu noktada söz konusu hedef, proje süresince gerçekçi ve ulaşılabilir bir hedef olarak değerlendirilmektedir.

2. Projeyle oluşturulacak GYTOS’nin bilişim teknolojileri aracılılığıyla yayılımı/dağılımı, proje çıktılarının ülke genelinde kullanılabilirliğini sağlayacaktır. GYTOS bu anlamda web, tablet, akıllı telefon ve akıllı tahta uygulamalarıyla kolay ulaşılır, etkin bir kaynak olma niteliğiyle ders materyali olarak eğitim/öğretim ortamlarında yerini alacaktır [Çağrı Metni 3. Amaç ve Hedef].

Proje ekibi bugüne kadar yürüttüğü derlem tabanlı sözlükbilim uygulamalarıyla (bk. Ek Dosyalar: Tübitak Proje Performans Göstergesi) deneysel verilere dayalı (derlem tabanlı sözlük oluşturma) sözlükçülük konusunda oldukça deneyim kazanmıştır. Yine, yazılım teknolojileri odağında oluşturulacak GYTOS’nin web, tablet, akıllı telefon ve akıllı tahta uygulamalarına aktarılması, ulaşılabilir, proje süresince gerçekleştirilebilir bir hedeftir.

3. Projeyle ortaya koyulacak GYTOS, esnek ve güncellenebilir bir bilişim platformu olanağı sunacağından aynı zamanda sürdürülebilir bir model olma niteliğine de sahiptir. Ayrıca GYTOS’nin, YTÇ’de belirtilen yetkinliklerin edinilmesine etkisi, geliştirilen pilot uygulama ve etkililik değerlendirme çalışmalarıyla içerik ve kullanım amacı olarak incelenecek; öğrenme çıktılarını nasıl etkilediği test edilecektir. Bu anlamda GYTOS, çağrı metninde yer alan kanıta dayalı beceri/yetkinliklerin edinimini sağlayacak öneriler geliştirme olanağını da araştırmacı ve uygulayıcılara sunacaktır [Çağrı Metni 4. Amaç ve Hedef].

  1. Ortaya koyulacak GYTOS, esnek ve geliştirebilir bir yapıda tasarlanacağından ilgili hedefi karşılayacak bir niteliğe sahip olacaktır.
  2. Projenin 23. ayında yarı deneysel bir uygulamayla: 

Okuduğunu anlama testleri geliştirilerek farklı sınıf düzeylerinde öğrenci seçimi yapılacaktır. 

Okuduğunu anlama becerileri aynı olan öğrenciler arasından deney ve kontrol grupları oluşturulacaktır. 

Her iki grup için amaç doğrultusunda geliştirilen aynı içerikli metinler GYTOS ve diğer okul sözlükleri, okuduğu anlama testlerinde öğrencilerin kullanımına sunulacaktır. 

Test sonuçları GYTOS ile diğer okul sözlüklerinin etkililiğinin ölçülmesi amacıyla istatistiksel olarak değerlendirilecektir (bk. Yöntem Bölümü).

Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda, önerilen proje, çağrıda belirtilen amaç ve hedeflerle bire bir örtüşmektedir. Projeyle öğrenme ortamları ile öğrenme kaynaklarının sınırları genişleyecek ve çeşitliliği artacaktır. GYTOS’nin yaşam temelli olarak geliştirilmesi, uygulanması, değerlendirilmesi, bunun döngüsel olarak iyileştirilmesi süreçleri projenin ana ayaklarını oluşturacaktır.

Proje ekibinin tecrübe ve birikimi de göz önüne alındığında ortaya koyulan amaç ve hedefler, gerçekçi, ölçülebilir, proje süresince ulaşılabilir bir niteliğe sahiptir (bk. Ardeb Proje Performans Göstergeleri Raporu).

Bu proje TÜBİTAK SOBAG - 1003 - Öncelikli Alanlar AR-GE Projelerini Destekleme Programı çerçevesinde desteklenmektedir.
Proje No:118K109